Πότε ήταν η τελευταία φορά που εγκατέλειψες ένα όνειρο, ένα σχέδιο, κάτι που ήθελες –και τι είπες στον εαυτό σου κάνοντας το; Πόσες και ποιες δικαιολογίες πρόβαλες? Πότε ήταν η τελευταία φορά που δεν κατάφερες κάτι και το απέδωσες σε κάποιο χαρακτηριστικό της προσωπικότητας σου που κάνεις να ακούγεται ως αμετάβλητο; “ Δεν είμαι έτοιμη/ος”, “ Δεν έχω αρκετή εμπειρία”, “Δεν έχω καθόλου αυτοπειθαρχία”, “Είμαι σπάταλη/ος”, “Δεν είμαι πρωινός τύπος”, “Έχω κακή μνήμη” κοκ. Σου ακούγονται οικεία; Πιθανώς έχεις χρησιμοποιήσει κάποια παρόμοια δήλωση για να αιτιολογήσεις μια συμπεριφορά ή απόφαση σου. Σου έχω όμως νέα…είναι απλά δικαιολογίες. Στην πραγματικότητα πρόκειται για περιοριστικές πεποιθήσεις, που κουβαλάς και στέκονται ανάμεσα σε εσένα, τους στόχους σου και όσα μπορείς πραγματικά να πετύχεις.
Τι είναι οι περιοριστικές πεποιθήσεις;
Οι περιοριστικές πεποιθήσεις είναι αρνητικές σκέψεις ή ιδέες που έχεις για τον εαυτό σου ή τις ικανότητές σου τις οποίες ερμηνεύεις ως “απόλυτες αλήθειες” (τύπου έτσι είναι και δεν αλλάζει) και οι οποίες λειτουργούν κυριολεκτικά σαν αυτό -επιβαλλόμενοι περιορισμοί που σε εμποδίζουν να αξιοποιήσεις πλήρως τις δυνατότητες σου και να διεκδικήσεις τους πιο υψηλούς στόχους σου.
Προερχόμενες είτε από βιώματα της παιδικής ηλικίας είτε από προηγούμενες εμπειρίες, αυτές οι πεποιθήσεις μπορεί να εμφανίζονται υπό την μορφή δηλώσεων ή να βρίσκονται βαθιά ριζωμένες στο υποσυνείδητό σου, βάζοντας εμπόδια στην εξέλιξη σου δουλεύοντας από τα παρασκήνια. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο πρόκειται για δηλώσεις ή σκέψεις που με τον καιρό αντιλαμβάνεσαι ώς “αδιαμφισβήτητες αλήθειες” (λες και υπάρχουν τέτοιες), και σε πολλές περιπτώσεις γίνονται η αίτια που σαμποτάρεις τον εαυτό σου λειτουργώντας ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία.
Πώς θα εντοπίσεις τις περιοριστικές σου πεποιθήσεις;
Οι περιοριστικές πεποιθήσεις είναι συχνά βαθιά κρυμμένες στο υποσυνείδητό ωστόσο, υπάρχουν μερικές στρατηγικές που μπορείς να χρησιμοποιήσεις για να τις ανακαλύψεις”:
Δώσε προσοχή στην αυτό-ομιλία σου
Παρατήρησε τον τρόπο που μιλάς στον εαυτό σου και τις τυχόν αρνητικές σκέψεις ή “πιστεύω” που λειτουργούν περιοριστικά για εσένα ή εστιάζουν σε όσα ΝΟΜΙΖΕΙΣ ότι ΔΕΝ μπορείς. ΔΕΝ κάνεις καλά, ΔΕΝ έχεις κλπ.
Προσδιόρισε τα μοτίβα συμπεριφοράς ή σκέψης
Αναζητήστε μοτίβα στη συμπεριφορά ή τις διαδικασίες σκέψης σου που μπορεί να σε κρατούν πίσω.
Ζήτα ανατροφοδότηση
Ζήτησε από έμπιστους φίλους ή μέλη της οικογένειάς σου σχόλια σχετικά με τα δυνατά και τα αδύναμα σημεία σου. Αυτό μπορεί να σε βοηθήσει να εντοπίσεις τα σημεία όπου μπορεί να κρατάς πίσω τον εαυτό σου. Προσοχή, όμως, αυτό να το ζητήσεις από ανθρώπους που όντως σε γνωρίζουν, που εκτιμάς την γνώμη τους και που μαζί τους δεν θα γίνεις αμυντική/ος αν ακούσεις κάτι που δεν σου αρέσει
Κράτα ημερολόγιο
Το ημερολόγιο μπορεί να είναι ένα ισχυρό εργαλείο για την οικοδόμηση αυτής της αυτογνωσίας – γράψε ελεύθερα και ειλικρινά για τους φόβους και τις ανασφάλειές σου και θα αρχίσεις σταδιακά να παρατηρείς κάποια μοτίβα. Μπορείς ακόμη και να χρησιμοποιήσεις τη βοήθεια ημερολογίων με καθοδηγούμενες προτροπές όπως το Self Therapy CBT Journal, που θα σε βοηθήσει να αποκαλύψεις τις περιοριστικές πεποιθήσεις σου και να τις αντικαταστήσεις με πιο θετικές και ενδυναμωτικές.
Μερικές κοινές περιοριστικές πεποιθήσεις;
«Δεν μπορώ»
Είναι απίστευτο πόσο πίσω μπορούν να σε κρατήσουν δύο μικροσκοπικές λέξεις. Πιθανότατα μέσα σου το ξέρεις ήδη μα το «δεν μπορώ» είναι συχνά ένα κρυμμένο «φοβάμαι». Και ξέρεις κάτι, δεν πειράζει. Μέρος του να είσαι άνθρωπος είναι να φοβάσαι. Σημαίνει ότι βγαίνεις από την ζώνη άνεσης σου. Σημαίνει ότι εξελίσσεσαι, ότι ξεπερνάς τα όρια σου και αυτό είναι καλό. Τη στιγμή που θα πιάσεις τον εαυτό σου να λεει “Δεν μπορώ”, αμφισβήτησε αυτή τη σκέψη ρωτώντας: «Είναι αλήθεια ότι δεν μπορώ να το κάνω ή μήπως φοβάμαι να το δοκιμάσω;» Τις περισσότερες φορές θα διαπιστώσεις ότι δεν είναι θέμα ικανότητας, αλλά θέμα νοοτροπίας.
"Δεν είμαι αρκετά καλή/ος"
Είσαι υπεραρκετή/ος/ο, όπως ακριβώς είσαι. Και μάντεψε…ό,τι δεν ξέρεις, μπορείς πάντα να το μάθεις, να γίνεις καλύτερη/ος με την πρακτική. Μην αφήνεις κανέναν, ειδικά αυτή τη μικρή επικριτική φωνή στο κεφάλι σου, να σου πει το αντίθετο.
«Κάποιος άλλος μπορεί να τα καταφέρει, εγώ δεν έχω αυτό που χρειάζεται»
Είναι εύκολο να κοιτάς τους άλλους – ειδικά αυτούς που έχουν πετύχει κάτι που θέλεις– και να σκέφτεσαι: «Έχουν κάτι ξεχωριστό, κάτι που δεν έχω εγώ». Η μόνη διαφορά ανάμεσα σε αυτούς και εσένα είναι ότι εκείνοι έχουν αποφασίσει να πιστέψουν στον εαυτό τους και να ακολουθήσουν αυτό που θέλουν, με όλα τα εμπόδια. Γιατί εμπόδια αντιμετωπίζουμε ΟΛΟΙ. Μην εγκαταλείπεις τα όνειρά σου πριν ξεκινήσεις. Μην τα εγκαταλείπεις όταν δυσκολεύεσαι. Γενικά μην εγκαταλείπεις. Πέσε ξανασηκώσου, άλλαξε πορεία αν χρειαστεί αλλά συνέχισε. Φύγε από τα κουτάκια σου. Υπάρχουν εκατομμυριούχοι που δεν τελείωσαν το σχολείο. Επιχειρηματίες που δεν έχουν πτυχίο και πετυχημένοι επαγγελματίες που έχουν πίσω τους 10 αποτυχημένες προσπάθειες. Να θυμάσαι ότι η επιτυχία δεν έρχεται από το να έχεις όλες τις απαντήσεις αλλά από το να έχεις το θάρρος να προσπαθήσεις, ακόμα κι όταν δεν είσαι σίγουρη/ος για το αποτέλεσμα
«Είμαι πολύ μεγάλος ή πολύ νέος (παραδόξως παίζουν και τα 2) για να ξεκινήσω κάτι νέο ή απαιτητικό»
Επανέλαβε δυνατά. Η ηλικία είναι απλώς ένας αριθμός, μια κατάσταση του νου. ‘Έχω γνωρίσει 35άρηδες γέρους και 70άρηδες νέους γιατί όλα είναι στο μυαλό και στην ενέργεια. Για αυτό σε παρακαλώ μην αφήνεις έναν αριθμό να καθορίζει τις δυνατότητές σου. Είτε είσαι 20 είτε 60 κάθε μέρα είναι μια νέα ευκαιρία για ξεκινήσεις, να μάθεις, να ξεμάθεις, να αλλάξεις, να επανεφέυρεις τον εαυτό σου και να δημιουργήσεις τη ζωή που ονειρεύεσαι. Να κάνεις όνειρα ΜΕΓΑΛΑ, να βάζεις νέους στόχους, να ξυπνάς και να έχεις όρεξη να τους κατακτήσεις.
«Δεν αξίζω την ευτυχία , την επιτυχία, την αγάπη”
“Δεν αξίζω…” και βάλε εσύ ότι θέλεις μετά. Αυτή η πεποίθηση είναι τόσο κοινή όσο και αναληθής. Και τόσο κρυμμένη που συχνά δεν ξέρεις ότι την έχεις. Δεν ξέρεις ότι κάποιο κομμάτι μέσα σου πιστεύει ότι δεν αξίζεις κάτι. Εάν παλεύεις με συναισθήματα ντροπής ή έχεις χαμηλή αυτοεκτίμηση λόγω προηγούμενων αρνητικών εμπειριών, τότε μπορεί να αισθάνεσαι ότι δεν σου αξίζει η επιτυχία, η ευτυχία ή οι καλές σχέσεις. Δεν είναι καθόλου περίεργο ότι αυτή η πεποίθηση οδηγεί συχνά σε αυτο-σαμποτάζ και χαμένες ευκαιρίες. Η αλήθεια είναι ότι όλοι, και εννοώ όλοι, αξίζουν την ευτυχία, την επιτυχία και την αγάπη και εσύ δεν αποτελείς εξαίρεση. Εξαίρεση επίσης δεν αποτελεί ότι όλοι κάνουμε λάθη στην πορεία, και πληγώνουμε ανθρώπους εν γνώσει ή εν αγνοία μας. Μάθε, γίνε καλύτερή/ος αναγνώρισε τα λάθη σου, άλλαξε συμπεριφορά και προχώρα προς μια καλύτερη εκδοχή σου.
«Είμαι αυτή /ος που είμαι και δεν αλλάζω»
Γιατί βάζεις τον εαυτό σου μόνη/ος σου σε ένα κουτί; Η μόνη σταθερά στη ζωή είναι η αλλαγή. Είμαστε όλοι έργα σε εξέλιξη. Ο κόσμος αλλάζει διαρκώς, εξελίσσεται συνεχώς από την αρχή του χρόνου. Ως άνθρωποι, έχουμε εξελιχθεί μέσα από πολλά σχήματα και μορφές για να είμαστε όπως είμαστε σήμερα αλλά εσύ δεν μπορείς να αλλάξεις; Γιατί να θέλεις να περιορίσεις την ανάπτυξή σου και τις δυνατότητές σου, μόνο και μόνο για να νιώθεις βολικά σε μια οικεία ταυτότητα/ τρόπο σκέψης/ συμπεριφορά;
«Είναι καλύτερο να μην προσπαθήσω καθόλου από το να προσπαθήσω και να αποτύχω»
Στο υπόσχομαι όχι! Στο λέω σαν κάποια που έχω αρκετές αποτυχίες στο ενεργητικό μου, που μου κόστισαν, σε χρήματα, χρόνο, ενέργεια, διάθεση. Με δίδαξαν όμως όσα καμία επιτυχία μου ως τώρα και με δυνάμωσαν. Την ώρα που γράφω αυτές τις γραμμές βιώνω μια ακόμα αποτυχία. Κάτι που δεν πήγε όπως περίμενα ή θα ήθελα. Θα ξαναπροσπαθήσω; ΝΑΙ. Για πάντα ΝΑΙ. Η αποτυχία δεν είναι το αντίθετο της επιτυχίας, είναι μέρος του ταξιδιού.
«Δεν είμαι καλή/ος στο…»
Άλλη μια περίπτωση που μπορείς να συμπληρώσεις εσύ με ότι θέλεις. Προσωπικά για χρόνια έλεγα ότι δεν είμαι καλή με τους αριθμούς, μετά έκανα δική μου επιχείρηση και αναθεώρησα. Δεν μου αρέσει να ασχολούμαι μαζί τους αλλά καλή είμαι. Εσύ άραγε τι ιστορία λες στον εαυτό σου; Δεν είσαι καλή/ος στις σχέσεις; Με τα χρήματα; Δεν είσαι καλή /ος στο να αυτοπειθαρχείς; Θα σου πω κάτι. Ακόμα και αν αυτή η πεποίθηση οφείλεται σε κάποια προηγούμενη εμπειρία δεν χρειάζεται να καθορίζει το μέλλον σου. Μην κάνεις την εμπειρία ή τις εμπειρίες σου ταυτότητα.
Πώς αναθεωρείς τις περιοριστικές πεποιθήσεις;
Το να αναθεωρήσεις αυτές τις βαθιές πεποιθήσεις είναι σαν προπονείσαι για μαραθώνιο. Απαιτεί υπομονή, επιμονή και πολλή αγάπη προς τον εαυτό σου
- Αμφισβήτησε τες: Ρώτα τον εαυτό σου, «Είναι αλήθεια αυτό ή είναι μια ιστορία που λέω στον εαυτό μου;» Εξέτασε τις σκέψεις σου και τον εσωτερικό σου διάλογο για τυχόν αρνητικές δηλώσεις ή σκέψεις που σε σαμποτάρουν. Αμφισβητήστε τη βάση αυτών των πεποιθήσεων με λογικά επιχειρήματα.
- Χρησιμοποίησε θετικές δηλώσεις: Κατεύθυνε τη διαδικασία σκέψης σου προς νέα μονοπάτια αντικαθιστώντας τις περιοριστικές πεποιθήσεις σου με ενδυναμωτικές επιβεβαιώσεις. Αν διαπιστώσεις ότι υπάρχει μια συγκεκριμένη περιοριστική πεποίθηση μέσα σου, δημιούργησε στη θέση της μια θετική δήλωση και επανέλαβε την όσο συχνότερα μπορείς σαν mantra.
- Αναζήτησε συναισθηματική υποστήριξη: Η συναισθηματική ευεξία είναι το κλειδί για να ξεπεραστούν οι περιοριστικές πεποιθήσεις. Περιέβαλε τον εαυτό σου με θετικές επιρροές – α ανθρώπους, βιβλία & podcast που εμπνέουν – και αναζήτησε υποστήριξη από επαγγελματίες ψυχικής υγείας όταν είναι απαραίτητο. Το περιβάλλον σου μπορεί να είναι ένα ισχυρό εργαλείο για την αναμόρφωση των πεποιθήσεών σου.
- Καλλιέργησε μια νοοτροπία ανάπτυξης. Η υιοθέτηση μιας νοοτροπίας ανάπτυξης σημαίνει να πιστεύεις ότι έχεις τη δύναμη να βελτιώσεις και να αναπτύξεις τις ικανότητές σου. Αυτή η νοοτροπία είναι ζωτικής σημασίας για την υπέρβαση των περιοριστικών πεποιθήσεων, καθώς ενισχύει την ιδέα ότι μπορείτε να γίνεις καλύτερη /ος και να πετύχεις περισσότερα. Αντιμετώπισε τις προκλήσεις ως ευκαιρίες ανάπτυξης και μάθε από τις εμπειρίες σου.
Ξεκινώντας αυτή την διαδικασία του να “σπάσεις τους εσωτερικούς σου φραγμούς” να θυμάσαι ότι θα πάρει χρόνο. Δεν χτίστηκαν σε μια μέρα και δεν θα πέσουν σε μια μέρα. Θα χρειαστεί καιρός και στο μεταξύ θα έχεις αρκετά πισωγυρίσματα, όμως αλήθεια δεν πειράζει. Είναι και αυτό μέρος της διαδικασίας. Η προσωπική ανάπτυξη δεν είναι ένας ευθύς και ομαλός δρόμος, έχει στροφές, λακκούβες μη σου πω και φαράγγια. Αντιμετώπισε τον εαυτό σου με καλοσύνη και συνέχισε το ταξίδι.